ايران كه خود زماني صادر كننده منسوجات با كيفيت خصوصا پارچه هاي ابريشمي بود به وارد كنننده منسوجات تبديل شده بود. اوژن فلاندن باستان شناس فرانسوي در بازديدي از اصفهان در 1840 مي‏نويسد: «از كارخانجات نساجي و اسلحه‏‌سازي و زربفت و مخمل‏ ايران كه روزگاري محصولات آن به تمام مشرق زمين صادر مي‏شد، خبري‏ نيست و همه نابود شده‏ اند. محصولات ايران از بين رفته و بويژه همجواري با انگلستان نتيجه شومي بخشيده‌ است.

زيرا مقدار زيادي محصول را به بهايي‏ بسيار نازلتر از آنچه در خود ايران ساخته مي‏شود در بازارهاي ايران بفروش‏ مي‏رسانند.» همچنين جرج كرزن سياست‌مدار انگليسي در “كتاب ايران و قضيه ايران”‌ مي نويسد: «گذشته از اشياء تجملي غربي‏ كه طبقات بالا به آن معتاد شده‏اند، پوشاك همه طبقات جامعه، از مردان گرفته تا زنان، جملگي از غرب وارد مي‏شود. ابريشم، ساتن و ماهوت براي طبقات‏ اعيان و قماش نخي و پنبه‏اي براي همه طبقات. لباس يك روستائي ساده از منچستر يا مسكو مي‏آيد و نيلي را كه همسر او بكار مي‏برد از بمبئي وارد مي‏شود. در واقع از بالاترين تا پايين ترين مراتب اجتماعي بطور قطع وابسته و متكي به كالاهاي غربي شده‏اند.»

براين اساس علماء و روحانيون با درك خطر از بين رفتن اقتصاد ملي و استقلال سياسي كشور با كمك تجار و بازرگانان معتمد دست به اقدامات عملي زدند كه از اين اقدامات مي توان به تاسيس “شركت اسلاميه”‌ اشاره كرد. آقا نجفي اصفهاني به همراه و با كمك برادر خود آقا نورالله و ميرزا ابوالقاسم زنجاني به همراهي بازرگاناني همچون حسين آقا امين الضرب اصفهاني، محمد حسين كازروني، سليمان خان ركن الملك شيرازي، كاكو حسين كازروني و ملك التجار در سال 1316 ه.ق/1898 م. شركت اسلاميه را با هدف تأمين منسوجات مورد نياز مردم ايران و مقابله با وابستگي به خارج تاسيس كرد. رياست اين شركت به عهده حاجي محمد حسين كازروني بود كه سابقه و تجربه اداره شركت مسعوديه را دارا بود و چهار تن از بازرگانان اصفهان به عنوان وكلا و امناي اداره مركزي اصفهان برگزيده شدند.

انگيزه و پيش زمينه تاسيس

موسسان شركت اسلاميه  اهداف شركت در اساس نامه آن اين گونه تبيين كردند:

1. دسترسي به سود بيشتر اقتصادي از طريق راه‏اندازي شركت

2. خروج از ذلت احتياج به امتعه خارجي

3. تثبيت و تقويت هرچه بيشتر تجارت داخله در برابر تجارت خارجه

4. جلوگيري از خروج ثروت داخلي به خارج از كشور در مقابل ورود كالاهاي مصرفي

5. جلوگيري از مهاجرت نسل‏هاي آينده به خارج از كشور براي مزدوري و كارگري نزد بيگانگان و ايجاد اشتغال براي جوانان ايراني

6. تسهيل در امر معيشت مردم به علت ارزان‏تر بودن منسوجات و مأكولات داخلي نسبت نوع خارجي آنها

7. ارائه الگويي تجاري براي آينده ملت و دولت.

8. ايجاد يك شركت براي حمايت از مشاغل داخلي.

9. نظام بخشيدن به رشته گسيخته تجارت داخله ايران.

10. آبادي وطن و شكوفايي و رونق صنايع

11. رهايي از مصرف‌گرايي و استفاده از كالاهاي خارجي

12. ايجاد راه‌هاي شوسه و آهن براي سهولت در حمل و نقل

13. جلوگيري از احتكار و بازار سياه

افتتاحيه پس از آنكه مقدمات تاسيس شركت آماده شد حدود هزار نفر از روحانيون معروف، رجال دولت و تجار معتبر و ملاكين توسط ملك المتكلمين به مجلس دعوت شدند، وي نطق اثر گزاري در باب نابساماني و فلاكت كشور ايراد كرد و پس از آن در اندك مدتي 900 هزار تومان سهام شركت، از طرف مردم خريداري شد. در مراسم افتتاحيه اين شركت بسياري از علما و بازرگانان حضور داشته و به ايراد سخنراني در دفاع از توليد داخلي پرداختند.

بازتابها

راه اندازي اين شركت با واكنش منفي سفارت انگليس مواجه گرديد. سفير در نامه‌اي نوشت:

از قرار اطلاعاتي كه از اصفهان مي‌رسد علماي آنجا بر ضد تجارت خارجه مي‌باشند. علماي مزبور نه به ملاحظه تعصب مذهبي بلكه صرفه شخص به معيت بعضي رۆساي تجار كه در شركت اسلاميه شريك مي‌باشند، سعي بليغ در فروش امتعه خود و رد مال التجاره خارجه دارند... بلكه در مساجد و ساير نقاط علناً مي‌گويند كه مردم نبايد امتعه خارجه را بخرند.

يكي از نشريات انگليس هم در واكنش به تاسيس اين شركت نوشت:

معلوم مي‌شود ايرانيان اندك اندك از خواب غفلت بيدار شده و قدر و اهميت تجارت خاصه تجارت شركت را نيكو دانسته و چيزي كه در اين شركت اهميت دارد اين است كه علماي اين ملت در آن شركت دارند و مشوق اند و اگر اين شركت معتبر شود سكته بزرگي به تجارت انگليس در اصفهان بلكه در خليج فارس

وارد آيد و بايد تجار، نوعي رفتار كنند كه در آينده بازار تجارت شان از رونق نيفتند و الّا بزودي بايد منتظر خبر بود كه بازار تجارت ما در اصفهان بسته شود.

بازتاب تاسيس اين شركت حتي در مطبوعات چاپ مصر ديده شد.

اندكي پس از راه اندازي شركت و گسترش توليدات آن در ايران، آوازه اين اقدامات به نجف نيز رسيد و مورد توجه مردم و خصوصا مراجع در آن سامان قرار گرفت.

شركت اسلاميه علي‌رغم موفقيت‌هاي به دست آمده، به دليل بي‌برنامه بودن و عدم حمايت توليدكنندگان داخلي و همچنين كارشكني‌هاي برخي عناصر سودجو و منفعت‌طلب راه سختي را پيمود، ولي با اين حال مدت زماني دوام آورد و به مبارزه با مصرف‌گرايي و نفوذ كالاهاي وارداتي پرداخت.